ارگ کلاه فرنگی

ارگ کلاه فرنگی یکی از آثار تاریخی شهر بیرجند می‌باشد. این ارگ در دوره قاجاریه و بین سالهای ۱۲۶۴ تا ۱۳۱۳ هجری قمری ساخته شده‌است. این ارگ که منسوب به امیر حسن خان شیبانی می‏باشد متعلق به امیر علم خزیمه بوده که وی آن را به فرمانداری بیرجند اهدا نمود. سازمان میراث فرهنگی این بنا را به عنوان یک ساختمان قدیمی و ارزشمند به ثبت رسانده‌است. این ارگ به شکل شش ضلعی و در رأس به شکل مخروط و به رنگ سفید می‏باشد و مصالح این ساختمان از گل، آجر، آهک و ساروچ است. در حال حاضر این ارگ در محل استانداری خراسان جنوبی واقع است.

این بنا در خیابان شهید مطهری بیرجند قرار دارد و از بناهای شاخص این شهرستان محسوب می‌شود. ارگ کلاه فرنگی به شکل زیگورات ساخته شده است. از شش طبقه آن دو طبقه کاربری دارد و بقیه طبقات برای شکل بخشی بنا ساخته شده‌اند. با توجه به شیوه معماری به ویژه در طبقه همکف قدمت این بنا به اواخر دوره زندیه و اوایل قاجار نسبت داده می‌شود. این بنا به حسام‌الدوله امیر معصوم خان خزیمه از حکام محلی بیرجند در دوره قاجار تعلق داشت و از این رو به ارک حسام‌الدوله معروف بود. بعدها به سبب سبک معماری مطبقش به ارگ کلاه فرنگی معروف شد.